شهر تبریز از قدیم تاکنون انسان‌های فرهیخته‌ و مشهوری را در دامان خود پرورش داده است. این افراد یک به یک بر شهرت و بزرگی شهر تبریز افزوده‌اند و نام آن‌ها در این شهر جاویدان شده است. مقبره الشعرا یکی از مکان‌های تاریخی و معروف شهر تبریز است که مقبره‌ی افراد بسیار بزرگی است. این مکان اکنون، روحی تاریخی و کهن دارد و یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر تبریز است. اگر به این شهر سفر می‌کنید به یاد داشته باشید تا مبادا بازدید از مقبره الشعرا تبریز را از قلم بیندازید.

مقبره یاد شده، مدفن بیش از 400 شاعر، ادیب و عارف ایرانی است. از میان این افراد می‌توان به بزرگانی همچون شهریار، قطران تبریزی، ظهیرالدین فاریابی، خاقانی شروانی، اسدی طوسی، ثقه الاسلام، سوزنی سمرقندی، لسان شیرازی و بسیاری دیگر اشاره کرد. این مکان تاریخی دارای فضاسازی چشمگیر و بسیار زیبایی است و از نمادهای شهر زیبای تبریز به حساب می‌آید. مقبره الشعرا واقع در یکی از بخش‌های تاریخی تبریز است و در مجاورت سایر آثار کهن و تاریخی این شهر قرار دارد. شایان ذکر است که معماری این مکان تاریخی نیز بسیار چشم‌نواز و زیبا است.

برای اینکه به این مقبره بروید باید سری به محله تاریخی سرخاب که واقع در شهر تبریز است بزنید. این قبرستان که حدودا 400 فرد بزرگ و مشهور را در خود جای داده، قدمتی نزدیک به 800 سال دارد. در نزدیکی مقبره الشعرا تبریز بناها و اماکن دیدنی دیگری نیز وجود دارند. از میان این بناها می‌توان به ربع رشیدی، مسجد صاحب لامر، خانه قاجار، موزه قاجار، بقعه سید حمزه و … اشاره کرد. خوب است بدانید که بنای مقبره اشعرای تبریز پیشینه‌ای غنی از ادبیات و تاریخ را دارا است.

سبک معماری مقبره الشعرا

سبک معماری مقبره الشعرا یکی از موارد بسیار مهم است که باید به آن توجه داشت. در رابطه با سبک معماری این مکان تاریخی مطالعات زیادی صورت نگرفته است اما با بررسی صحبت‌های معمار آن می‌توانیم تا حدودی به معماری و طراحی این مکان پی ببریم. طراحی مقبره الشعرا به گونه‌ای است که می‌توان آن را تلفیقی از معماری سنتی و مدرن دانست؛ چراکه عناصری از هر دو سبک معماری سنتی و مدرن در بنا به چشم می‌خورد.

معمار این بنا فرزان مهر است. وی در رابطه با این مکان چنین بیان می‌کند: برای اینکه بتوانیم مقاومت بنا را تضمین کنیم، باید پنج لایه از زمین کوبیده می‌شد تا بتوان به مقاومتی در حدود 2.1 کیلوگرم در هر سانتی متر مربع دست یافت. فونداسیوم و زیر بنای این مکان از جنس فلز بوده و با قطعه‌های بتنی پوشیده شده است. ارتفاع بنا مذکور برابر با 30 متر می‌باشد و در طول سالیان طولانی به یکی از نمادهای فرهنگی و هویتی تبریز تبدیل شده است.

آشنایی با فضای مقبره الشعرا تبریز

در زمانی که وارد مقبره الشعرا می‌شوید و پله‌ها را به سمت بالا طی می‌کنید، با بنایی بزرگ رو به رو خواهید شد. این بنای عظیم و تاریخی با هنرمندی، ظرافت و دقت تمام ساخته شده است و با طاق‌های در هم فرو رفته‌ خود باعث حیرت و شگفتی شما خواهد شد. برای دستیابی به در ورودی باید پله‌ها را پایین بیایید و به فضای اصلی که در قسمت نماد یادبود مقبره قرار دارد برسید. در زمانی که به بخش اصلی بنا رسیدید، در داخل یک اتاق بزرگ قرار خواهید گرفت که چند اتاق کوچک‌تر را در خود جای داده است. در این بخش چندین مقبره وجود دارد که از میان آن‌ها قبری که در گوشه‌ی اتاق قرار گرفته توجه شما را به خود جلب خواهد کرد.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید این مکان آرامگاه استاد بزرگ محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار نیز است. این شاعر بزرگ و نامدار ایرانی دارای اشعاری به زبان فارسی و ترکی است و نامی آشنا برای دوستداران ادب فارسی است. اتاقی که در داخل آن قرار می‌گیرید بسیار زیبا و چشم‌نواز بوده و دور تا دور آن پوشیده از اشعار شاعرانی است که آرامگاه آن‌ها در مقبره الشعرا می‌باشد. نکته‌ی جالب آن است که در این بخش، قسمت‌های جانبی نیز وجود دارند که می‌توان از میان آن‌ها به بخش‌های اداری، بخش‌های فروش کتاب، صنایع دستی، مجسمه و … اشاره نمود. در این قسمت راهنمایان گردشگری وجود دارند که توضیحات لازم را در اختیار شما قرار خواهند داد و می‌توانید در صورت نیاز سوال‌ها خود را از آن‌ها بپرسید.

دستیابی به مقبره

از زمان ورود شما به شهر تبریز، دستیابی به مقبره الشعرا بسیار آسان خواهد بود. ابتدا باید وارد بلوار بسیج شوید و پس از آن بلوار 29 بهمن را در پیش بگیرید. در این زمان وارد خیابان امام خمینی شوید و پس از اینکه از مسجد کبود گذشتید به سمت شمال و خیابان ثقه الاسلام بروید. حالا می‌توانید در اولین چهار‌راه و در سمت راست خود مقبره الشعرا تبریز را ببینید. بازدید از مقبره الشعرا برای علاقمندان از ساعت هشت و سی دقیقه صبح الی هفت بعد از ظهر میسر و آزاد است. همچنین برای ورود به این مکان به ازای هر نفر مبلغی به عنوان ورودی دریافت می‌شود.

افراد نامی دفن شده در مقبره الشعرا

بر اساس روایت‌های معتبر بالغ بر 320 عارف، شاعر و فرد نامی و مشهور در این مکان به خاک سپرده شده‌اند. همچنین بر اساس یک روایت دیگر، آمده است که بیش از 400 فرد در این مقبره دفن شده‌اند. تمام افرادی که در مقبره الشعرای تبریز به خاک سپرده شده‌اند، افرادی نامی و بزرگ هستند و از شهرهای گوناگون و با فرهنگ‌های مختلف به شهر تبریز آمده‌اند. این افراد سبب غنای هنری و فرهنگی شهر تبریز شده‌اند. در ادامه با افرادی که قبرشان در این مقبره قرار دارد آشنا خواهید شد. اگرچه نام تمامی این افراد در دسترس نیست و از سوی دیگر نمی‌توان تمام آن‌ها را در این مقاله گنجاند. به همین جهت به صورت گذرا و مختصر به معرفی چند تن از مشهورترین این افراد می‌پردازیم.

سید محمد حسین بهجت تبریزی (شهریار)

محمد حسین بهجت تبریزی که متخلص به شهریار است، جزو شاعران معروف و نامی دفن شده در مقبره الشعرای تبریز است. وی در سال 1285 هجری شمسی در تبریز چشم به جهان گشود و در آغاز جوانی به جهت ادامه‌ی تحصیل به تهران رفت. او در زمان ورود خود به تهران با استاد ابولحسن خان صبا آشنا شد و یادگیری ردیف‌های موسیقی ایرانی و نواختن سه تار را آغاز کرد. شهریار همچنین در دارالفنون به تحصیل پرداخت و در سال 1303 وارد مدرسه طب و پزشکی شد. او سپس شروع به سرودن اشعار ترکی و فارسی نمود و کم کم شهرت یافت.

وی در حدود سال‌های 1330-1329 شعر حیدر بابا را سرود که یکی از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی است. محمد حسین بهجت تبریزی، در سال 1332 به تبریز بازگشت. وی پس از اینکه نتوانست به وصال عشق اول خود برسد، با یکی از بستگان ازدواج کرد و بعدها صاحب سه فرزند شد. او در دهه چهل به اوج شهرت رسید. سرانجام این فرد بزرگ و نامی در سال 1367 در بیمارستان مهر در تهران بستری شد و دار فانی را وداع گفت و سپس بنا بر وصیت ایشان در مقبره الشعرای تبریز به خاک سپرده شد.

خاقانی شروانی

خاقانی شروانی نیز که بزرگ‌ترین شاعر قرن ششم است در مقبره الشعرا دفن شده است. آورده شده که خاقانی شروانی در سال 520 هجری قمری در شروان یا شیروان متولد شده است. وی که زندگی پر فراز و نشیبی داشته، سرانجام در سال 595 هجری قمری در تبریز دار فانی را وداع گفت. دیوان اشعار، مثنوی تحفه العراقین و منشات خاقانی از جمله آثار مشهور این شاعر نامی هستند. خاقانی شروانی شعر زیر را در سوگ همسر خود سروده است:

بس وفا پرورد یاری داشتم بس به راحت روزگاری داشتم
آن نه یار آن یادگار عمر بود بس به آیین یادگاری داشتم

ثقه الاسلام

یکی از روحانیون بزرگ تبریز در قرن سیزده و اوایل قرن چهارده، ثقه الاسلام بوده است. وی پیشوای شیخیه بوده و همچنین در نجوم، ریاضیات، کلام، حکمت و تاریخ دست داشت. ثقه الاسلام در سال 1308 به تبریز بازگشت و به رهبری روحیانیت پرداخت. همچنین او در جریان مشروطیت نیز حضوری فعال داشت. در زمان نفوذ روسیه و دخالت تزاری روس‌ها، ثقه الاسلام در تبریز به مخالفت با آن ها پرداخت. وی سرانجام به دلیل مقابله با روس‌ها در سال 1330 هجری قمری برابر با دی ماه سال 1290 هجری شمسی به همراه چند نفر دیگر در میدان مشق تبریز به دار آویخته شد. سرانجام پیکر این شهید در بخش جنوب شرقی بقعه سید حمزه دفن شد.

سخن آخر

بلیط هواپیما تبریز همیشه یکی از پرطرفدارترین‌ها بوده است؛ چراکه این شهر دارای جاذبه‌های تاریخی و دیدنی بسیاری است. مقبره الشعرا تبریز با جای دادن افراد نامی و مشهور کشورمان و برخورداری از معماری چشم‌نواز خاطره‌ای فراموش نشدنی از سفر به تبریز را در ذهن شما باقی خواهد گذاشت. هم‌اکنون مسئولان شهر تبریز در صدد آن هستند تا هر چه زودتر کار مجموعه‌ی فرهنگی مقبره الشعرا را به پایان برسانند تا توریست‌ها و بازدیدکنندگان با آرامش و آسودگی بیشتری بتوانند از این مکان دیدن کنند.